Οι ανησυχίες του μελετητή Γ. Ρωμανού για τα προβλήματα από την δημιουργία μιας μονοχρηστικής πόλης για αναψυχή & υπηρεσίες τουρισμού

Οι ανησυχίες του μελετητή Γ. Ρωμανού για τα προβλήματα από την δημιουργία μιας μονοχρηστικής πόλης για αναψυχή & υπηρεσίες τουρισμού

«Όλα τα προβλήματα στην Παλιά Πόλη των Χανίων προέρχονται από την τάση να δημιουργηθεί μία μονοχρηστική πόλη για χρήση αναψυχής και χώρων τουρισμού», είχε υποστηρίξει ο Αρχιτέκτονας Γ. Ρωμανός, ένας εκ των μελετητών της περίφημης πια Μελέτης Ρωμανού-Καλλιγά, σε ομιλία του σε αρχιτεκτονικό φόρουμ που είχε γίνει στην Καβάλα, ήδη από το 2006.

Στην ίδια ομιλία ο Αρχιτέκτονας είχε αναφερθεί σε ουσιαστικές λεπτομέρειες που είναι σήμερα και πάλι επίκαιρες καθώς έχουν γίνει αντικείμενο διαλόγου και αντιπαράθεσης, με αφορμή το θέμα της αξιοποίησης των κτηρίων του Πολυτεχνείου Κρήτης, στο λόφο Καστέλι.

Από το 2006 ήδη ο Πολεοδόμος Αρχιτέκτονας-Μελετητής είχε προειδοποιήσει για «μεγάλη αύξηση του αριθμού των κτιρίων με ξενοδοχειακή χρήση (≈250 : 14)», με μείωση του μόνιμου πληθυσμού κατά 26%».

Είχε τονίσει επίσης ότι «χαρακτηριστικό φαινόμενο είναι η επέκταση και κατάληψη κάθε γωνιάς εκμεταλλεύσιμου ιδιωτικού χώρου και σημαντικού μέρους του δημόσιου χώρου από λειτουργίες που έχουν σχέση με εμπορική δραστηριότητα». 

Τέλος είχε επισημάνει σε σχέση με την χρήση των κτηρίων ότι:

«η Αρχαιολογική Υπηρεσία χρησιμοποιεί το βασικό σχέδιο χρήσεων γης του ΄77 για να αποτρέπει προτάσεις ιδιωτικών εμπορικών χρήσεων και εγκαταστάσεων υπηρεσιών αναψυχής σε περιοχές κατοικίας.

Από την άποψη των επεμβάσεων στα κτίρια και πάλι η Αρχαιολογική Υπηρεσία παραπέμπει στο Αρχείο Κτιρίων της μελέτης ’77, όπως ενημερώθηκε το ΄94, για να επιβάλει όρους απόλυτης προστασίας ή διατήρησης των όψεων (ή και οικοδόμησης με ειδικούς όρους)».

Αναλυτικά ολόκληρη η ενδιαφέρουσα ομιλία του Γ. Ρωμανού:

Αριστείδης Ρωμανός, Αρχιτέκτων, Πολεοδόμος, 
Καβάλα, 31 Μαϊου-2 Ιουνίου 2006
FORUM ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
«Η ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΛΗΑΣ ΠΟΛΗΣ ΧΑΝΙΩΝ- ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΑΓΜΑΤΑ»

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και οι ιδιαίτερες δυσκολίες ανάπτυξης και προστασίας των Παραδοσιακών Οικισμών;
Πώς θα ζήσει μία κοινότητα μία καθ’ όλα σύγχρονη ζωή σ’ ένα κέλυφος του οποίου η ανάπτυξη και η πολεοδομική λειτουργία καθορίζονται από μια σειρά κανόνων που δεν ισχύουν για ένα κοινό (μη διατηρητέο) οικισμό, αλλά υπαγορεύονται ακριβώς από την απόφαση και τους στόχους της προστασίας του;

Κλασικοί τύποι διατηρητέων οικισμών στη χώρα μας:
(α) ο φθίνων από εγκατάλειψη και από αχρησία,
(β) ο αναπτυσσόμενος και υφιστάμενος πίεση της κτηματαγοράς για ανοικοδόμηση, ανανέωση και επέκταση,
(γ) το ιστορικό κέντρο μιας μεγαλύτερης αστικής συγκέντρωσης, της οποίας αποτελεί ζωτικό τμήμα.

Η Παληά Πόλη των Χανίων, το ιστορικό κέντρο των Ιωαννίνων, η Παναγία στην Καβάλα, το ιστορικό κέντρο και ιδιαίτερα η Πλάκα στην Αθήνα, αποτελούν δείγματα του τρίτου τύπου.

Με την Παληά Πόλη των Χανίων ασχολούμαι κατά διαστήματα από το 1977:
 1977: Μελέτη ανάδειξης και προστασίας της Παληάς Πόλης Χανίων (Ανάδοχοι: Α. Σ. Καλλιγάς + Α. Ν. Παπαγεωργίου-Βενετάς, Α. Γ. Ρωμανός)
 1994: Επικαιροποίηση της ως άνω Μελέτης (Ανάδοχοι: Α. Σ. Καλλιγάς + Α. Γ. Ρωμανός)
 2000: Μελέτη διαρρύθμισης του Ενετικού Λιμένα Χανίων και της Πλατείας Συντριβάνι (Ανάδοχοι: Καθηγ. Ν. Καλογήρου, Α. Γ. Ρωμανός)

Περιεχόμενο και συμπεράσματα της Μελέτης Παληάς Πόλης Χανίων, 1977
Η Παληά Πόλη αποτελεί τμήμα της πόλης των Χανίων και μάλιστα σε εξαιρετικά κεντρική θέση.

Το πρόβλημα του ρυμοτομικού
Τρεις σταθμοί στην εξέλιξη της Παληάς Πόλης:
(α) οι βομβαρδισμοί στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που διέκοψαν την ομαλή και βαθμιαία εξέλιξη της πόλης,
(β) το Β.Δ. 241/30.10.1947 που αγνόησε τον ιστό της πόλης και, όσο εφαρμόστηκε, επέτρεψε την κατεδάφιση σημαντικών μεσαιωνικών κτισμάτων,
(γ) η κήρυξη του συνόλου της Παληάς Πόλης ως διατηρητέας από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1965 (ΦΕΚ 523Β/16.08.1965) και η πλήρης εμπλοκή που ακολούθησε.

Ρυμοτομικό: 1. Πριν το 1941 (βομβαρδισμός Ιταλών)
2. Σχέδιο πόλεως 1947
3. Υφιστάμενο (μερικώς πραγματοποιημένο ’47) το 1977.

Γιατί δεν εφαρμόστηκε το νέο σχέδιο.

Η πρόταση για το Ρυμοτομικό: 1.Η υφιστάμενη κατάσταση το 1977
2. Η πρόταση της Μελέτης ¨77

Η σχεδίαση του ρυμοτομικού ήταν για τους μελετητές μια άσκηση ισορροπίας μεταξύ της αρχής του σεβασμού του χαρακτήρα του ιστού της Παληάς Πόλης και της ρεαλιστικής αποδοχής μιας πραγματοποιημένης κατάστασης με σύγχρονες κατασκευές σε σημαντικό μέρος της πόλης. Για να αντιμετωπίσουμε με πληρότητα το θέμα μελετήσαμε σε λεπτομέρεια μερικές από τις δυσκολότερες περιοχές, αυτές που βομβαρδίστηκαν και όπου ξεκίνησε να εφαρμόζεται ο αστικός αναδασμός (που όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ κληρονομώντας στην πόλη εκατοντάδες νομικές και ιδιοκτησιακές εκκρεμότητες).

Πρόταση εξυγίανσης
Ενδεικτική πρόταση πολεοδομικής εξυγίανσης
Ενδεικτική πρόταση ρυμοτομικού
Ενδεικτική πρόταση τακτοποίησης οικοπέδου

Για την προστασία και ανάδειξη του παραδοσιακού οικοδομικού πλούτου, αλλά και τη συνθετική αντιμετώπισή του από την πλευρά των λειτουργικών αναγκών της πόλης καταγράψαμε και αναλύσαμε μία μεγάλη σειρά πολεοδομικών φαινομένων, όπως:
 Χρήσεις εδάφους
 Κατάσταση κτιρίων
 Παραμόρφωση κτιρίων από οικοδομικές εργασίες
 Τεχνικά δίκτυα
 Κατάσταση κοινοχρήστων χώρων, κ.ά.

Επίσης διενεργήσαμε πλήρη κτιριακή απογραφή με τα οικοδομικά, ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία κάθε κτιρίου, δημιουργώντας ένα πλήρες Αρχείο Κτιρίων (≈1.900 κτίρια).

Η πρόταση καταλήγει πρακτικά σε τρία νομικά / τεχνικά εργαλεία:
 Σχέδιο δομήσιμων και αναστηλώσιμων εκτάσεων (41,5%, 58,5%)
 Σχέδιο χρήσεων γης
 Αρχείο κτιρίων

Περιεχόμενο και συμπεράσματα της Μελέτης Επικαιροποίησης, 1994

Ενημέρωση μεταβολών κατάστασης και χρήσης κτιρίων μεταξύ των ετών 1977 και 1994:
 Μεγάλη τάση ανανέωσης του κτιριακού αποθέματος, που αφορά κυρίως τα ισόγεια κτιρίων σε εμπορικούς δρόμους (οι όροφοι μπορεί να παραμένουν ερείπια).
 Συγκέντρωση χρήσεων και εξειδίκευση περιοχών.
 Αύξηση των εμπορικών χρήσεων.
 Μεγάλη αύξηση του αριθμού των κτιρίων με ξενοδοχειακή χρήση (≈250 : 14).
 Μείωση του μόνιμου πληθυσμού κατά 26%.
 Μεταβολές στη σύνθεση του πληθυσμού και πρόκληση υποβαθμισμένων θυλάκων.
 Αύξηση των οχλήσεων στη χρήση της κατοικίας κυρίως από θορύβους (κυκλοφορία οχημάτων, εγκαταστάσεις εμπορίου και αναψυχής).
 Αύξηση του αριθμού των σταθμευμένων οχημάτων.

Γενικώς όλα τα προβλήματα απορρέουν από την τάση δημιουργίας μιας μονοχρηστικής πόλης για χρήση αναψυχής και υπηρεσιών τουρισμού.

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων έγιναν διάφορες προτάσεις που αποτυπώθηκαν σε τρία σχέδια και στην ενημέρωση του Κτιριακού Αρχείου. 
Τα τρία σχέδια είναι:
(α) Ενημερωμένο σχέδιο βαθμού μνημειακής προστασίας (3 Πίνακες).
(β) Ενημερωμένο ρυμοτομικό σχέδιο με διάκριση οικοδομικής γραμμής και γραμμής αναστήλωσης (3 Πίνακες).
(γ) Ενημερωμένο σχέδιο χρήσεων εδάφους (3 Πίνακες).

Η Μελέτη Διαρρύθμισης του Ενετικού Λιμένα

Το κέντρο της Παληάς Πόλης είναι η παραλία του Ενετικού Λιμένα. Πρόκειται για την περιοχή όπου καταλήγουν όλοι οι επισκέπτες και η οποία αποτελεί το κέντρο της οικονομικής δραστηριότητας, η περιοχή με τις υψηλότερες τιμές ακινήτων, το κέντρο της αναψυχής και της λειτουργικής, οπτικής και ακουστικής φασαρίας.

Η μελέτη της παραλίας του Ενετικού Λιμένα είχε ως στόχο να προτείνει μέτρα για τη μορφολογική αποκατάσταση του μετώπου των κτιρίων και του χώρου της παραλιακής ζώνης από τις πάσης φύσεως επεμβάσεις με τη μορφή προσκτισμάτων, που έχουν όμως πολύ ισχυρή επίδραση στην πολεοδομική μορφή, όπως φαίνεται από τις συγκριτικές εικόνες.

Οι επεμβάσεις στην Παληά Πόλη

Ποια ήταν η δράση των δημοσίων και δημοτικών φορέων στο διάστημα αυτής της 30ετίας σχετικά με την εξέλιξη της Παληάς Πόλης;
Απαριθμώ συνοπτικά τα βήματα που έγιναν και τα έργα και παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν. (Τα στοιχεία μού παρείχε ο Προϊστάμενος του Γραφείου της Παληάς Πόλης Χανίων, κ. Αντώνης Μυλωνάς, Αρχιτέκτων.)
1. Υπογραφή της Προγραμματικής Σύμβασης για την Παλιά Πόλη Χανίων τον Ιούνιο του 1995 εικοσαετούς διάρκειας μεταξύ ΔΗΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ΥΠ.ΠΟ., ΤΑΠΑ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ και ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΧΑΝΙΩΝ, με την οποία καθορίστηκε ένα μακροχρόνιο ολοκληρωμένο πρόγραμμα οργανωμένης αντιμετώπισης των προβλημάτων της Παλιάς Πόλης Χανίων και δημιουργία και στελέχωση του Γραφείου Παλιάς Πόλης.

Στα πλαίσια της υλοποίησης του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Κρήτης 1994–1999 του 2ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, το Γραφείο Παλιάς Πόλης εκλήθη να υλοποιήσει το Σχεδιασμό που είχε χαράξει ο Δήμος Χανίων και η Προγραμματική Σύμβαση για την Παλιά Πόλη Χανίων. 
2. Στη διάρκεια του 2ου Κ.Π.Σ. και του Περιφερειακού Προγράμματος Κρήτης, υλοποιήθηκαν δύο κατηγορίες επεμβάσεων που αφορούσαν, η μεν πρώτη την Στερέωση – Αναστήλωση – Διαμόρφωση – Ανάδειξη Μνημείων και Διατηρητέων Κτιρίων, η δε δεύτερη Αναπλάσεις και Διαμορφώσεις Κοινοχρήστων Χώρων.

2α. Στην πρώτη κατηγορία πραγματοποιήθηκαν: 

 η Αποκατάσταση και Διαμόρφωση του Ενετικού Επιπρομαχώνα LANDO ή Αγίου Δημητρίου,
 η Στερέωση και Αποκατάσταση του Μιναρέ Αγίου Νικολάου,
 η Αποκατάσταση του ερειπωμένου ασκεπούς νεοκλασικού κτιρίου και η Διαρρύθμιση και Μετατροπή του σε Δημοτική Πινακοθήκη και
 η Αποκατάσταση του εγκαταλελειμμένου νεοκλασικού κτιρίου του Φιλολογικού Συλλόγου «Χρυσόστομος».
2β. Στη δεύτερη κατηγορία υλοποιήθηκαν:
 η Διαμόρφωση και Πεζοδρόμηση των οδών πέριξ Μητροπόλεως,
 η Διαμόρφωση της οδού Κανεβάρο & Κατρέ, της Πλατείας Συντριβανίου, της οδού Ζαμπελίου και της οδού Θεοτοκολοπούλου και
 η Αναστήλωση του Μεγάλου Αρσεναλιού, το οποίο στεγάζει σήμερα το Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου ένα ζωντανό κύτταρο στέγασης εκδηλώσεων που άπτονται της Αρχιτεκτονικής και του Πολιτισμού.

Ο πρώτος κύκλος επεμβάσεων έκλεισε απορροφώντας συνολικά 7.5000.000 €.

Αυτός ο πρώτος κύκλος επεμβάσεων αφορούσε κυρίως το Κεντρικό και Δυτικό τμήμα της Παληάς Πόλης, δηλαδή ζώνες που ήδη παρουσίαζαν μία δυναμική και ανάπτυξη.

3. Ο δεύτερος κύκλος επεμβάσεων αφορά το ανατολικό τμήμα της Παληάς Πόλης και συγκεκριμένα την ευρύτερη περιοχή με την ονομασία «Σπλάντζια» που πληρούσε τις απαιτήσεις, τα κριτήρια και τις ανάγκες που έθετε το Πρόγραμμα των Ολοκληρωμένων Παρεμβάσεων, καθώς αποτελεί υποβαθμισμένο θύλακα για χρήση κατοικίας νοικοκυριών χαμηλών εισοδημάτων, κυρίως προσφύγων.

Στα πλαίσια του ΠΕΠ Κρήτης του Γ’ Κ.Π.Σ. χρηματοδοτήθηκε ένα Επιχειρησιακό Σχέδιο με τίτλο: «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΠΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΛΗΑ ΠΟΛΗ ΧΑΝΙΩΝ», με συνολικό προϋπολογισμό 6,3 εκ. €, εκ των οποίων 4,35 εκ. € αφορούν τις τεχνικές υποδομές και 1,95 εκ. € τις δράσεις κοινωνικού περιεχομένου.

Στα πλαίσια αυτού του Σχεδίου, προγραμματίστηκαν τα εξής έργα:

 Διαμόρφωση και ανάπλαση δύο βασικών δρόμων, της οδού Σήφακα και της οδού Χατζημιχάλη Νταλιάνη (εκτελείται). 
 Διαμόρφωση της οδού Δασκαλογιάννη και Αρχολέων, μιας από τις κύριες οδικές αρτηρίες που συνδέουν κυκλοφοριακά το Κέντρο της Νεώτερης Πόλης με τον Ενετικό Λιμένα και ταυτόχρονα κύριας οδού πρόσβασης στη συνοικία της Σπλάντζιας (σε στάδιο μελέτης).

 Ανάπλαση οδών, κοινοχρήστων χώρων και μνημείων πέριξ του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου και της Πλατείας Σπλάντζιας (μελετάται). 
 Αποκατάσταση όψεων του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου και η αποκατάσταση και ανάδειξη του Ενετικού Ναού του Αγίου Ρόκκου (εκτελούνται δι’ αυτεπιστασίας από το Γραφείο Χανίων της 28ης Ε.Β.Α.).
 Διαμόρφωση και ανάπλαση της προέκτασης οδού Σήφακα.
 Ανάπλαση γειτονιάς πέριξ των οδών Πεζάνου – Κουμή και του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων.
 Διαμόρφωση της οδού Μίνωος.
 Αποκατάσταση του ανατολικού αναχώματος των Ενετικών Οχυρώσεων, με κατεδάφιση παραπηγμάτων και απομάκρυνση χρηστών, ώστε να απελευθερωθεί και αναδειχθεί ο χώρος (εκτελέστηκε).
 Αυτόνομο υπόγειο τοπικό δίκτυο πυρόσβεσης (εκτελείται).

Για όλες τις παραπάνω διαμορφώσεις και αναπλάσεις του Προγράμματος της Σπλάντζιας, προβλέπονται:

 Ανακατασκευή και εκσυγχρονισμός των δικτύων ύδρευσης – αποχέτευσης και ομβρίων.
 Υπογειοποίηση του εναέριου δικτύου ηλεκτροδότησης και ηλεκτροφωτισμού.
 Ανακατασκευή οδοστρωμάτων.
 Δημιουργία και ανακατασκευή πεζοδρομίων.
 Νέες πλακοστρώσεις με φυσικά υλικά.
 Διευθέτηση και οργάνωση θέσεων στάθμευσης.
 Δημιουργία και ανάδειξη χώρων πρασίνου.
 Νέο εξοπλισμό κοινοχρήστων χώρων (φωτιστικά, σήμανση, κιγκλιδώματα, παγκάκια κ.λπ.).
 Ηλεκτροφωτισμό ανάδειξης Μνημείων.
 Κατασκευή ραμπών για κίνηση ατόμων με ειδικές ανάγκες.
 Νέες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις.

Εκτός της υλοποίησης του Προγράμματος Ολοκληρωμένες Παρεμβάσεις Αστικής Ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή της Σπλάντζιας, το Γραφείο ήδη εκτελεί ή πρόκειται να εκτελέσει τα παρακάτω έργα:

 Αποκατάσταση και Ανάδειξη Φάρου του Δυτικού Τμήματος Λιμενοβραχίονα στον Ενετικό Λιμένα Χανίων (ήδη εκτελείται).

 Αποκατάσταση και Επανάχρηση του Ασκεπούς Νεωρίου του Moro για τη δημιουργία Κέντρου Ιστιοπλοΐας (σε στάδιο μελέτης).

 Αποκατάσταση και Διαρρύθμιση σε Κέντρο Πολλαπλών Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων του Παλαιού Τελωνείου με κυρίαρχη χρήση αυτή του Θεάτρου (σε στάδιο μελέτης).

 Αποκατάσταση και Αναστήλωση του Ενετικού Μεγάρου, γνωστού και ως Παλαιό Δημαρχείο στην οδό Χάληδων, το οποίο κινδυνεύει με κατάρρευση και

 Μελέτη Πλακοστρώσεων για λογαριασμό του Λιμενικού Ταμείου, η οποία ήδη εφαρμόζεται τμηματικά κατά μήκος όλης της παραλίας του Ενετικού Λιμένα.

 Παράλληλα εκτελούνται σημαντικότατα έργα στην Παληά Πόλη των Χανίων και από την 28η Ε.Β.Α. και από το νεοϊδρυθέν Γραφείο Τειχών.

4. Βέβαια η εξέλιξη της Παληάς Πόλης είναι αποτέλεσμα των δράσεων, όχι μόνο του δημοσίου τομέα, τις οποίες περιέγραψα, αλλά και των ποικίλων δράσεων του ιδιωτικού τομέα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν ορισμένα καλομελετημένα κτιριακά έργα αποκατάστασης.

Συμπεράσματα

Δύο είναι τα κύρια συμπεράσματα που εξάγω από την εμπειρία των Χανίων και που θα μπορούσαν να έχουν χρησιμότητα σε παρόμοιες περιπτώσεις, όπως αυτή της Παναγίας.

Το πρώτο αφορά τη χρησιμότητα και την επίδραση της συνολικής μελέτης ανάδειξης της Παληάς Πόλης (1977, 1994) στα έργα που έγιναν έκτοτε, δημόσια και ιδιωτικά.
Η απάντηση έχει πολλές συνιστώσες:

 Η χρησιμότητα και η επίδραση της μελέτης θα ήταν μεγαλύτερες, αν αυτή είχε θεσμοθετηθεί σε κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα από την εκπόνησή της. Σήμερα έχουν ξεκινήσει, χωρίς να έχουν ακόμα ολοκληρωθεί, οι διαδικασίες θεσμοθέτησης του Ρυμοτομικού της Παληάς Πόλης.

 Στην καλύτερη περίπτωση, η μελέτη αποτελεί πυξίδα (μπούσουλα) για τον έλεγχο των δράσεων περισσότερο του ιδιωτικού τομέα.

 Κυρίως η Αρχαιολογική Υπηρεσία χρησιμοποιεί το βασικό σχέδιο χρήσεων γης του ΄77 για να αποτρέπει προτάσεις ιδιωτικών εμπορικών χρήσεων και εγκαταστάσεων υπηρεσιών αναψυχής σε περιοχές κατοικίας.

 Από την άποψη των επεμβάσεων στα κτίρια και πάλι η Αρχαιολογική Υπηρεσία παραπέμπει στο Αρχείο Κτιρίων της μελέτης ’77, όπως ενημερώθηκε το ΄94, για να επιβάλει όρους απόλυτης προστασίας ή διατήρησης των όψεων (ή και οικοδόμησης με ειδικούς όρους).

 Για το Γραφείο της Παληάς Πόλης η μελέτη χρησίμευσε κυρίως για τους χαρακτηρισμούς των οδών (πεζόδρομων, ήπιας κυκλοφορίας κ.λπ.), προκειμένου να συντάξει τα προγράμματα των έργων διαμόρφωσης των κοινοχρήστων χώρων, καθώς και στην τροποποίηση του ρυμοτομικού η οποία προωθείται σήμερα και στις διαδικασίες της οποίας το Γραφείο συμμετέχει.

 Τέλος το Γραφείο της Παληάς Πόλης, μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων του, πέρασε σε ηλεκτρονική μορφή το Αρχείο των Κτιρίων, πράγμα που διευκολύνει τη συνεχή ενημέρωσή του.

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι, ότι η μετατροπή της Παληάς Πόλης σε μια μονοχρηστική πόλη προορισμένη να προσφέρει υπηρεσίες στον τουριστικό πληθυσμό, συγκρούεται με τις ανάγκες των μονίμων κατοίκων (που τείνουν να την εγκαταλείπουν, παραχωρώντας τη θέση τους είτε σε εμπορικές λειτουργίες είτε σε κατοικία χαμηλότερων εισοδημάτων) και οδηγεί στη δημιουργία ενός καθαρά σκηνικού χώρου με ριζικές αλλαγές τόσο στον κοινωνικό ιστό όσο και στη μορφή του οικισμού.

Τι γίνεται όμως με τη μορφή του κελύφους που υποτίθεται ότι η καθιερωμένη πρακτική προστατεύει; Η μορφή αυτή είναι δισυπόστατη. Βασική της υπόσταση είναι ο δομικός της ιστός, που στο πέρασμα των χρόνων δεν αλλάζει σημαντικά ούτε στη ρυμοτομία του ούτε στην ογκομετρία του.
Η δεύτερη υπόσταση της μορφής είναι η σκηνική της ή καλύτερα η θεατρική της, που απαρτίζεται από ένα σκηνικό και από ηθοποιούς / θεατές. 

Ένας ποικίλος και φωναχτός διάκοσμος απλώνεται σε όλη την έκταση του οικισμού, καμωμένος από επιγραφές, εμπορεύματα, φωτιστικά, σκιάδια, τραπεζάκια και καθίσματα, βιτρίνες. Χαρακτηριστικό φαινόμενο είναι η επέκταση και κατάληψη κάθε γωνιάς εκμεταλλεύσιμου ιδιωτικού χώρου και σημαντικού μέρους του δημόσιου χώρου από λειτουργίες που έχουν σχέση με εμπορική δραστηριότητα. Μέρος του θεατρικού σκηνικού είναι και το ίδιο το πυκνό πολυποίκιλο πλήθος των επισκεπτών, αλλά και ο ντόπιος πληθυσμός, που το εξυπηρετεί.

Η σκηνογραφική υπόσταση του οικισμού είναι δημιούργημα της τουριστικής ανάπτυξης και ταυτίζεται με την εικόνα του τουριστικού προϊόντος «παραδοσιακός οικισμός». Η εικόνα όμως είναι μία έννοια πιο σύνθετη από τη μορφή και μας ανάγει στην αντιληπτική του περιβάλλοντος. Η εικόνα έχει μια αντικειμενική συνιστώσα και μια ψυχολογική, πράγμα που σημαίνει, ότι μετρά όχι μόνο το αντικείμενο αλλά και το ποιος το θεάται.

Στο επίπεδο της εικόνας, το παραδοσιακό περιβάλλον είναι σχεδόν αθέατο και μάλιστα για τον κοινό επισκέπτη. Οι αρχιτέκτονες και οι λοιποί «ειδικοί» επισκέπτες αντικρύζουν τη σύγχρονη σκηνογραφία και «βλέπουν» ένα παραδοσιακό χώρο, επειδή γνωρίζουν τι κρύβεται ή τι κρυβόταν από κάτω. 

Η παραδοσιακή εικόνα δεν είναι στο οπτικό τους πεδίο, είναι μέσα στη διανόησή τους, μέσα στη μνήμη τους. Οι αρχιτέκτονες επιμένουν στη μορφή, ενώ σήμερα κυριαρχεί η εικόνα. Ενδιαφέρονται για τον κόσμο, όταν αυτός έχει υποκατασταθεί από το διάκοσμο.

Επιδιώκουμε την προστασία του παραδοσιακού χώρου, όταν αυτός έχει περιορισθεί σε δομικό υπόβαθρο ενός ζωγραφικού σκηνικού, που αποτελεί τη νέα πολεοδομική πραγματικότητα. Αν και δεν συντηρήσαμε τον παραδοσιακό πολεοδομικό χώρο ως προς τη μορφή του ή ως προς το περιεχόμενό του, πάντως μερικά στοιχεία του επιζούν ενάντια στη συλλογική μας θέληση