Ο Μ. Ανδριανάκης «αποκαλύπτει» για τα κτήρια του Πολυτεχνείου…

ΚΡΗΤΗΧανιάΡέθυμνοΗράκλειοΛασίθι

Αρχική  ΓΝΩΜΕΣ

ΓΝΩΜΕΣ

Ο Μ. Ανδριανάκης «αποκαλύπτει» για τα κτήρια του Πολυτεχνείου…

3 Ιουλίου 2017 - 06:42

0

    

Το Καστέλι από ψηλά. Φαίνεται περιμετρικά το Βυζαντινό τείχος, η μεγάλη ανασκαφή στην πλατεία Αγίας Αικατερίνης, καθώς και άλλες ανασκαφές σε οικόπεδα. Φαίνεται επίσης η σχέση των τριών μνημειακών κτηρίων ιδιοκτησίας του Πολυτεχνείου Κρήτης αφενός με τον αρχαιολογικό χώρο (συνεχίζεται κάτω και από τα κτήρια και από την πλατεία). Τέλος φαίνεται η επίσης άμεση σχέση με άλλα μνημεία, που έχουν ήδη αξιοποιηθεί για πολιτιστικούς σκοπούς (Μεγάλο Αρσενάλι, Τελωνείο, Νεώρια) που δείχνει το μονόδρομο των χρήσεων για τη δημιουργία ενός υπερτοπικής σημασίας πολιτιστικού και συνεδριακού κέντρου, αλλά και άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Τα παραπάνω επιβάλλουν την επανεξέταση της υπόθεσης...

Γράφει ο Μιχάλης Ανδριανάκης*

ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ…..
…….γιατί η περιοχή που ιδιωτικοποιείται από το Πολυτεχνείο Κρήτης είναι η πιο σημαντική και ευαίσθητη της πόλης των Χανιών, από τέσσερις απόψεις, βλέποντας κάποιες αεροφωτογραφίες.

1) Όπως είναι γνωστό στο Καστέλι, μετά τις καταστροφές από τους βομβαρδισμούς του 1941, δόθηκε η ευκαιρία να διεξαχθούν εδώ και πολλά χρόνια εκτεταμένες ανασκαφικές έρευνες από την Εφορεία Προϊστορικών Αρχαιοτήτων (σήμερα ΕΦΑ Χανίων) σε συνεργασία σε κάποιες περιπτώσεις με το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο υπό τη διεύθυνση των αρχαιολόγων Γιάννη Τζεδάκη, Erik Hallager και Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη.

Η σημασία του μινωϊκού οικισμού και του ανακτόρου που βρέθηκε, είναι ο λόγος που τα Χανιά προτείνεται μαζί με άλλα μινωϊκά ανάκτορα για χαρακτηρισμό σε μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Μια προσεκτική παρατήρηση των αεροφωτογραφιών της Αερολέσχης Χανίων, δείχνουν τις διάφορες ανασκαφικές έρευνες στο Καστέλι και τη γειτνίασή τους με τα υπό συζήτηση κτήρια. Κάτω από τα κτήρια και στη συνεχόμενη πλατεία, συνεχίζονται ασφαλώς οι αρχαιότητες με αυξανόμενη πιθανώς σημασία, αφού εκεί είναι και το υψηλότερο σημείο της Ακρόπολης.

Στην αεροφωτογραφία της Αερολέσχης Χανίων (Κοσμάς Κιμιωνής) φαίνεται καλύτερα η άμεση σχέση του αρχαιολογικού χώρου με το κτήριο της Μεραρχίας, που συνεχίζονται κάτω και από το κτήριο και από την πλατεία, καθώς και των άλλων μνημείων με πολιτιστική χρήση (Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου, Τελωνείο).

Καθώς προχωρούν οι έρευνες και οι απαλλοτριώσεις σε διάφορα σημεία στο Καστέλι, η δημιουργία ενός μεγάλου και σημαντικού Αρχαιολογικού Πάρκου, όπως προβλέπεται ήδη από το 1977 στη μελέτη Ρωμανού-Καλλιγά δεν είναι κάτι μακρινό και υλοποιείται σταδιακά.

2)Τη σημασία του βυζαντινού τείχους και της Ακρόπολης της Κυδωνίας διαχρονικά μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, ανέδειξε πρώτος ο G.Gerola και στη συνέχεια οι έρευνες από τη 13η/28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (σήμερα επίσης ΕΦΑ Χανίων) υπό τη διεύθυνσή μου.

Το Πρωτοβυζαντινό τείχος (7ος μ.Χ. αιώνας) είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα του είδους του και έχει ενσωματώσει παλιότερες οικοδομικές φάσεις από την Ελληνιστική εποχή και οικοδομικό υλικό από την αρχαία Κυδωνία.

Σώζονται επίσης, σε απόσταση περίπου 50 μέτρα νότια της Μεραρχίας, τα θεμέλια της παλαιοχριστιανικής μητρόπολης της Επισκοπής Κυδωνίας, κάτω από τα ερείπια του Βενετσιάνικου καθεδρικού ναού (Duomo). Στην ίδια περιοχή υπήρχαν τα σημαντικότερα (πάνω από 100) μέγαρα των χρόνων της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, τα περισσότερα από τα οποία καταστράφηκαν από τους βομβαρδισμούς του 1941.

Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Βενετών (Μουσά τζαμί στη συνέχεια), κτισμένος πάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, ίσως του καθεδρικού ναού της Επισκοπής Κυδωνίας. Καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς του 1941 (φωτογραφία G.GEROLA, 1903).

Το Βενετσιάνικο Διοικητήριο, σώζεται ενσωματωμένο σε νεότερα κτήρια μέσα και σε συνέχεια με την πλατεία της Μεραρχίας. Βόρεια της πλατείας, η οποία οριοθετείται περιμετρικά από το Πρωτοβυζαντινό και το Παλαιοβενετσιάνικο τείχος, υπάρχουν τα ερείπια του Οθωμανικού Διοικητηρίου, τα θεμέλια του οποίου συνεχίζονται μέχρι το μέσο περίπου της πλατείας. Το κτήριο της Μεραρχίας χρησιμοποιήθηκε ως έδρα της Διοίκησης της Κρητικής Πολιτείας και αργότερα του Ελληνικού Κράτους. 

3)Τα τρία μεγάλα κτήρια και η πλατεία, που παραχωρήθηκαν, ή αγοράστηκαν από το Πολυτεχνείο Κρήτης σε εξαιρετικά χαμηλή τιμή, βρίσκονται σε γειτνίαση με τα μνημειακά κτήρια του Μεγάλου Αρσεναλιού (ΚΑΜ), του Τελωνείου (Θέατρο) που ήδη αξιοποιήθηκαν. ή αξιοποιούνται για πολιτιστικούς σκοπούς και τα επτά νεώρια, που και αυτά φαίνεται ότι μπαίνουν σε σχετική διαδικασία.

Η άμεση γειτνίασή τους με την πλατεία και τα τρία προς ιδιωτικοποίηση κτήρια, καθιστούν μονόδρομο την αξιοποίησή και αυτών για ανάλογους σκοπούς (όπως ήταν και αυτοί για τους οποίους αποκτήθηκαν), για τη δημιουργία μιας μεγάλης πολιτιστικής ενότητας με δυνατότητα οικονομικής εκμετάλλευσης και ανάμιξης ιδιωτικών κεφαλαίων σε επιτρεπτές χρήσεις.

Στο κτήριο της Μεραρχίας θα έπρεπε να στεγαστεί το άστεγο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης μαζί με μια μόνιμη έκθεση για την Κρητική Πολιτεία. Σωστό λοιπόν θα ήταν να είχε εξεταστεί πρώτα η δυνατότητα ανάκτησης, χωρίς ζημιά του Πολυτεχνείου,των κτηρίων και της πλατείας από το Δήμο, ο οποίος όφειλε στην περίπτωση αυτή να έκανε τα πάντα για να τα ανακτήσει. Έτσι θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο κέντρο Πολιτισμού, Συνεδρίων και άλλων δράσεων διεθνούς εμβέλειας, αλλά και με οικονομικό όφελος.

4)Τέταρτο, αλλά όχι τελευταίο, είναι ότι το Καστέλι είναι η μόνη περιοχή της παλιάς πόλης, που δεν έχει πάρει τη στρεβλή υπερανάπτυξη της υπόλοιπης από τους ιδιώτες. Η Μελέτη για την παλιά πόλη των Ρωμανού-Καλλιγά προβλέπει καταρχήν τη δημιουργία στο Καστέλι ενός Αρχαιολογικού Πάρκου και γενικότερα ήπιες χρήσεις.

Καλό θα ήταν ένα Εκπαιδευτικό και Πνευματικό Ίδρυμα να μην είναι αυτό που θα συμβάλλει στην πλήρη τουριστικοποίησή της με μόνο κριτήριο κάποιο οικονομικό όφελος, όταν μάλιστα έχει στην ιδιοκτησία του ένα πλήθος από ακίνητα (αγορές, ή κληροδοτήματα) από τα οποία θα μπορούσε να έχει πολλαπλάσια έσοδα. 

Τα πάντα είναι γνωστά στους πάντες. Αναφέρονται ήδη στις πολεοδομικές και αναπτυξιακές μελέτες Ρωμανού-Καλλιγά και Τρίτση-Αργυρόπουλου. Ήταν και ο κύριος λόγος για τον οποίο τα συγκεκριμένα μνημεία (όπως και το Μεγάλο Αρσενάλι) παραχωρήθηκαν, ή αποκτήθηκαν από το Πολυτεχνείο Κρήτης, από παλιότερες Διοικήσεις του.

Βασικός λόγος ήταν η προστασία των μνημείων με συνδυασμό πιστώσεων και η σύνδεση με του Πολυτεχνείου με την πόλη. Από τη στιγμή που ο σχεδιασμός αλλάζει ριζικά, αυτό δεν θα πρέπει να γίνει «εν κρυπτώ».

Όσο για το ΚΑΜ, νομίζω πως με τις όποιες δυσκολίες του, αποτελεί ένα μεγάλο κέρδος για την πόλη, το Τελωνείο-παρά κάποιους λάθος χειρισμούς- τελειώνει και τα νεώρια-μετά από επίσης λάθος χειρισμούς-φαίνεται ότι «μπαίνουν στο δρόμο».

Αν δεν γνωρίζουμε ως πόλη να κάνουμε σωστή διεκδίκηση και διαχείριση κάποιων πραγμάτων, είναι καιρός να μάθουμε και όχι να κλαιγόμαστε για την ανικανότητά μας. Και οι ευκαιρίες ήταν (και είναι παρά την κρίση) πολλές.

Ας μην απαξιώνουμε λοιπόν σχεδιασμούς του παρελθόντος, που έγιναν από κάποιους που αγαπούσαν την πόλη και σχεδίαζαν με βάση αυτό και τις προσφερόμενες μοναδικές δυνατότητες. Και αυτό, όταν σε γειτονικές πόλεις τα πάντα γίνονται.

Ασχολήθηκα ίσως με το παραπάνω με ένα θέμα, το οποίο θα έπρεπε να είχε απασχολήσει καταρχήν το ίδιο το Πολυτεχνείο, το Δήμο Χανίων, αλλά και τους άλλους φορείς της πόλης, που για μια ακόμη φορά προχωρούν σε κάποιες αλλαγές σχεδιασμών, χωρίς να λογαριάζουν κάποιους παλιότερους σχεδιασμούς, που έγιναν με άλλα, ωφέλιμα για την πόλη κριτήρια.

Η αδιαφορία και η αμέλεια κάποιων όλα αυτά τα χρόνια οδήγησε στην παρατεινόμενη επί χρόνια στρεβλή χρήση του χώρου, που επιχειρείται δυστυχώς να «νομιμοποιηθεί» από κάποιους. Ούτε η κατάληψη με σαθρά επιχειρήματα, ούτε η στυγνή εκμετάλλευση σαν αντίβαρο στην πρώτη είναι η λύση.

Λέω λοιπόν για μια τελευταία φορά την άποψή μου,που δεν είναι προσωπική, αλλά συνεπής σε κάποιες αρχές και παλιότερες ενέργειες, όταν σε αυτή την πόλη υπήρχαν κάποια άλλη νοοτροπία και ένας σχεδιασμός, που δεν είχε μέχρι σήμερα σαν μόνο κριτήριο το χρήμα, αλλά και τους πολίτες και την Ακαδημαϊκή Κοινότητα.

Και αυτό για να παίρνει ο καθένας τις ευθύνες του και να μην επιχειρούμε με σαθρά επιχειρήματα (όπως ο τίτλος της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ «Κατάληψη στα Χανιά ….. έγινε μνημείο», αλλά και το ανάλογο παραπλανητικό περιεχόμενο) να πείσουμε ότι αυτό που γίνεται είναι σωστό. Ε, δεν είναι…

*Ο Μ. Ανδριανάκης είναι αρχαιολόγος-πρώην Έφορος Αρχαιοτήτων Χανίων